Herdenking Roermond 2018

Herdenking bij het Nationaal Indië-monument 1945-1962 te Roermond op 1 september 2018

Vele duizenden mensen woonden op zaterdag 1 september jl. bij het Nationaal Indië-monument in Roermond de herdenking bij van de ruim 6200 Nederlandse militairen die tussen 1945 en 1962 omkwamen.

Sinds 1988 is er het Nationaal Indië-monument 1945-1962 te Roermond, opgericht ter nagedachtenis aan de meer dan 6.200 Nederlandse militairen die werden uitgezonden naar het toenmalige Nederlands Oost Indië en Nederlands Nieuw Guinea in de periode 1945 - 1962 en die daar zijn omgekomen in de strijd. Zij vonden veelal ter plekke hun laatste rustplaats en liggen nu begraven op een van de zeven Nederlandse Erevelden in Indonesië. Een veel groter aantal kwam na zware strijd gelukkig wel terug uit ‘de Oost’. Vanaf 1950, de inzet van Nederlandse militairen in de strijd in Korea, tot op de dag van vandaag, zijn nog eens duizenden Nederlandse militairen vertrokken om deel te nemen aan talloze vredes- en humanitaire missies. En ook in de toekomst zullen er ongetwijfeld nog vele volgen. Voor hen is er sinds 2003 het Monument Vredesoperaties aan de zuidkant van het herdenkingspark in Roermond.

Verbindend monument

Tijdens de herdenking werd een nieuw monument onthuld, dat de banden moet verstevigen tussen veteranen van het toenmalige Nederlands-Indië en Nieuw-Guinea en veteranen die later door Nederland en de VN werden uitgezonden. Dit zogenoemde Verbindend Monument werd onthuld door veteranen die dienden in Indonesië, Korea, Libanon, Cambodja en Afghanistan. Dit nieuwe, verbindende monument legt nadrukkelijk de link tussen het Indië-monument aan de ene kant en het Monument voor Vredesoperaties aan de andere kant van het Nationaal Herdenkingspark Roermond. Die twee monumenten gedenken allen die zijn gebleven in de strijd.

Het nieuwe Verbindende Monument wil óók zij die wel terugkwamen en hun 2e en 3e generatie nakomelingen eren. Het ontwerp van dit nieuwe monument verwijst met zijn holle binnenruimte niet alleen naar de kist die nooit naar Nederland kwam, maar ook naar de leegte die teruggekeerden voelen door alles wat zij in het inzetgebied hebben achtergelaten. Tegelijkertijd biedt deze ogenschijnlijk lege binnenruimte ons de kans om onze daar achtergebleven sobats en hun nabestaanden te blijven omringen met onze kameraadschap. De gravure op de omringende beplating (van roestvrij staal, zoals ook de zuilen bij het Indië monument) verbeeldt nadrukkelijk de groep van mannen en vrouwen, die namens ons samen hun plicht doen en deden en vanuit hun kameraadschap symboliseert het ook de bijzondere band tussen alle militairen van alle uitzendingen, alle missies sinds 1945. Het Verbindend Monument wil de traditie van het in kameraadschap herdenken van alle gevallenen en van soms moeilijk te verwoorden gevolgen van inzet voor alle veteranen in de toekomst zeker stellen.

Toespraak

De redactie heeft dit jaar gekozen voor publicatie van de toespraak van staatssecretaris Raymond Knops, staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Veteranen, nabestaanden, dames en heren.

Het is 8 oktober 1946. Op de Javakade in Amsterdam waait een koude noordoostenwind. 1800 soldaten lopen zwaar bepakt over de loopplank om aan boord te gaan van het schip ‘De Bloemfontein’. Niet meer dan een half jaar hebben ze kunnen genieten van de bevrijding, na vijf jaar van oorlog.

Tegen vijf uur geeft de stoomfluit drie korte stoten. De soldaten hangen over de railing. Ouders, vrienden en bekenden zwaaien hun geliefden uit. De militaire kapel zet het Wilhelmus in. En De Bloemfontein verdwijnt langzaam uit het zicht. Op weg naar Indië. Waarom was geen vraag. Je had een plicht die je deed gaan.

Aan boord wordt geoefend en gesport. Er worden spelletjes gespeeld. Er worden films gekeken. En er wordt naar de boordradio geluisterd. Het mierzoete ‘Don’t Fence Me In’ van Bing Crosby is de meest gedraaide plaat. Na anderhalve maand zetten de mannen voeten in de aarde van het zelfbenoemde land ‘Indonesia’. Een land op drift. Met 300.000 Japanse soldaten die Hara Kiri eervoller vinden dan overgave. En met 100.000 Pemoeda’s … 14-, 15-jarige Indonesische jongens, die via het bioscoopjournaal hebben geleerd hoe een bamboespeer te maken, en daarmee te vechten.

Welkom in de hel. Ver weg van Nederland. Ver weg van je vriendin. Ver weg van je familie. In oorden waar je nog nooit geweest bent, nog nooit van gehoord hebt en waarvan je de taal niet spreekt.

Samen op een missie. Met mensen die je nog niet eerder gezien hebt, maar die wel je maten voor het leven zouden worden.

Aan boord van De Bloemfontein bevindt zich Cornelis Gerardus Lems - majoor der mariniers - en bij zijn overlijden in 2002 een der laatste Ridders der Militaire Willems-Orde.

“Als er iets mis dreigde te gaan ging hij voor de troep staan en alleen al door de manier waarop hij daar stond had hij het pleit al gewonnen” aldus de toenmalige commandant van het Korps-Mariniers. Zeven jaar na het overlijden van Lems heeft toenmalig Koningin Beatrix kapitein Marco Kroon benoemd tot Ridder Militaire Willemsorde der 4e klasse. Het was voor het eerst in ruim 50 jaar dat de dapperheidsonderscheiding weer werd uitgereikt.

Vijf jaar na Marco Kroon volgt majoor Gijs Tuinman. En gisteren heeft reserve majoor, Roy de Ruiter, de Militaire Willems-Orde van de Koning mogen ontvangen. Voor moed, beleid en trouw, voor excellent leiderschap.

Marco Kroon, Gijs Tuinman en Roy de Ruiter zijn de helden van nu. Helden die de fakkel hebben overgenomen van u, de Indiëgangers. Net als in uw tijd werden ook zij geroepen. Anders (en vooral sneller) dan in uw tijd reisden ook zij af. En u, als Indiëgangers, was daarbij voor hen een inspirerend voorbeeld. Wij zijn u daarvoor dankbaar. U heeft in naam van Nederland belangrijk en vaak gevaarlijk werk verricht. En wij zullen dat niet vergeten, ook al blijft er discussie over de politieke opdracht die u kreeg en dat is goed. U verdient respect en waardering. Dat geldt u en de offers die u bracht, maar het geldt bovenal uw kameraden die alleen nog in gedachten en in uw hart bij u kunnen zijn. Uw tocht naar Roermond is er ook een van bezwaard gemoed. Vanwege de kameraden die er niet meer bij zijn. Vanwege vriendschap tot in den dood. Onvoorwaardelijk.

Vandaag herdenken wij hen. Noemen wij hen bij naam. Vertellen wij hun verhalen. 
Herdenken is stilstaan bij de geschiedenis. Herdenken is betekenis toekennen aan uw herinneringen. Herinneringen die almaar scherper en selectiever worden. Maar herdenken is ook willen leren van toen. Willen leren van uw weerbaarheid. Uw mentale weerbaarheid. Want als het hier om gaat kunnen wij nog veel van u leren. U stond er. In de jungle van Indië. Net als er ook nu weer mannen en vrouwen staan. In Mali. In Afghanistan. In Irak, in Litouwen. Gewone mensen die ook graag een biertje drinken met vrienden, graag een film kijken, graag naar muziek luisteren, net als aan boord van De Bloemfontein. Gewone mensen die ongewone dingen doen. En soms held worden. Omdat ze de goede dingen doen. In het heetst van de strijd.

Veteranen, nabestaanden, dames en heren.

Ik wil besluiten met een gedicht. Anoniem geplaatst door een Indië-veteraan in het blad Checkpoint.

Wat wij heden herdenken is zo lang geleden
Ruim een halve eeuw ging er voorbij
Sinds het weerklinken van dat commando:
“staakt het vuren”, dus ’t keren van het tij.

Maar als wij afgaan op herinneringen
Dan lijkt de tijdsduur plots ontstellend kort
Omdat het heden met dat ver verleden
Zo onlosmakelijk verbonden wordt.

En ook al is het nu zo lang geleden
En ook al lijkt het nu ontstellend kort
Wij moeten zorgen dat ons stuk historie
Door de mensheid nooit vergeten wordt.

Ik dank u voor uw aandacht.