Herdenking Beneden-Leeuwen 2020

Herdenken in Coronatijd

Terugblik

Wie had het voor mogelijk gehouden dat de 75e herdenking van de gesneuvelde stoottroepers op de tweede zondag van oktober de geschiedenis zou ingaan als een uiterst sobere gebeurtenis? Weliswaar te volgen via een livestream, maar op een nagenoeg leeg ereveld. Zonder families van gesneuvelden, zonder Oud-stoters, zonder genodigden en belangstellenden. Zonder de traditionele erecompagnie, saluutschotengroep en volksliederen. Zonder muziekvereniging Koning Willem III. Zonder voorafgaande bijeenkomst in De Rosmolen met de bijdragen van de schoolkinderen. En zonder de stille tocht naar het ereveld. En dat alles vanwege een nog onbekend en kwaadaardig virus! En wie had kunnen bedenken dat deze, toch al bescheiden herdenking, uiteindelijk moest worden gereduceerd tot een nagenoeg symbolische plechtigheid, met slechts vier deelnemers, afgezien van twee kinderen en vier scouts?

Deze terugblik is bedoeld om de “buitenwacht” enig inzicht te geven in de achtergronden en overwegingen die hebben geleid tot de diverse bestuursbesluiten, de uiteindelijke vormgeving van de herdenking en de daarmee verbonden berichtgeving.

Nee, dit zal geen kroniek worden met een overzicht van 8 maanden Corona. Geen terugblik op het aanvankelijke ongeloof, de laconieke ontkenning soms, de hamsterwoede, de verbijstering, de lege straten en stations, de ontreddering van de opgesloten en geïsoleerde bewoners in de verzorgingshuizen, het nationale handenklapgebaar voor ’de zorg’, de inzet van Defensie, de ineens zo schone, heldere lucht, de jaarlijkse 4-mei herdenkingen zonder publiek, de duizenden coronadoden sinds de uitbraak. Zo’n overzicht is te vinden op Wikipedia onder de zoekterm: “Coronacrisis in Nederland”. En bedenk dan hoe er in februari 2020 nog onbezorgd Carnaval werd gevierd, dat men op wintersport was of met vakantie ging naar soms verre, warme streken.

Het begin

Op 27 februari 2020 wordt de eerste besmetting met het Covid-19 virus in Nederland gemeld. Op 9 maart volgen de eerste voorzichtige regeringsmaatregelen. Op 12 maart volgt de opdracht om op zondag 15 maart met ingang van 17.00 uur alle horeca, fitnessclubs, sauna’s, vergaderzalen en sportfaciliteiten te sluiten, voorlopig voor drie weken.

Eerste contouren

Pas op 23 maart wordt echt duidelijk dat het een serieuze en langdurige zaak zal worden, onder meer vanwege het verbod voor bijeenkomsten en evenementen tot zeker 1 juli. Voor het stichtingsbestuur is dat de concrete aanleiding om in klein verband te starten met een serieuze brainstorm. Daarbij komt het actuele en gedetailleerde draaiboek van de jaarlijkse herdenking goed van pas. Op 14 april is er duidelijkheid over de contouren van een 75e herdenking in Coronatijd. Weliswaar in afgeslankte vorm vanwege de anderhalvemetermaatregel en met een maximale aanwezigheid van 70 personen op het ereveld, maar nog met behoud van alle traditionele elementen. Herdenkingen vallen echter onder de definitie ‘evenement’. Daarom wordt op 23 april de burgemeester van West Maas en Waal als statutair lid van het stichtingsbestuur bij het overleg betrokken teneinde na te gaan onder welke voorwaarden de herdenking doorgang zou kunnen vinden. Hierover beslist de Veiligheidsregio Gelderland Zuid, waartoe ook zijn gemeente behoort. Op 1 mei wordt aan de redactie van Strijdend Nederland een eerste mededeling over een herdenking in besloten en aangepaste vorm aangeboden, te plaatsen in het juninummer.

Vervolgens wordt op 9 mei het voltallige bestuur per mail in detail geïnformeerd over de stand van zaken en de tot dusver ontwikkelde voorstellen, met daarbij het verzoek om commentaar.

Meer duidelijkheid

Inmiddels zijn per 1 juni aanvullende regeringsmaatregelen van kracht. Ondanks diverse versoepelingen blijven alle evenementen tot 1 september verboden. Op donderdag 20 juni wordt het ontvangen commentaar besproken tijdens het overleg tussen de voorzitter, vice voorzitter en secretaris van de SHGS. Daarbij wordt het eerder ontworpen plan, de deelname van maximaal 70 personen, getoetst aan de actuele maatregelen en aan de gezondheidsrisico’s voor de potentiële deelnemers. En tevens aan een wezenlijk criterium in dit jubileumjaar: optimale aandacht voor de Stoters van het eerste uur en voor de Indiëveteranen.

Nadere besluitvorming noodzakelijk

Op 30 juni wordt het voltallige bestuur in detail geïnformeerd over de uitkomst van dit overleg. Men wordt tevens verzocht te reageren op het voornemen om op 11 oktober 2020 als alternatief een eenvoudige en besloten herdenking te houden. Opmerkingen of een andere zienswijze dienen bij voorkeur uiterlijk 15 juli te worden ingediend, zodat deze kunnen worden meegenomen bij de behandeling van het voorstel tijdens de bestuursvergadering op 22 juli a.s. te Beneden-Leeuwen.

De belangrijkste conclusies waarop het voorstel van 30 juni is gebaseerd:

• Voor de merendeels kwetsbare doelgroep blijft deelname aan de herdenking op 11 oktober 2020 een aanmerkelijk gezondheidsrisico.
• Een herdenkingsprogramma in afgeslankte vorm, waarbij vanwege de anderhalvemetermaatregel, op het ereveld slechts plaats is voor een beperkt aantal genodigden en deelnemers, doet geen recht aan de doelstelling en het belang van de herdenking als zodanig. Zeker niet in dit jubileumjaar. Bovendien is, vanwege diezelfde maatregel, de voorafgaande ontvangst in De Rosmolen slechts beperkt toegankelijk evenals de deelname aan de gezamenlijke stille tocht naar het ereveld.
• De periode tot 1 september geldt als testperiode, zo nodig worden versoepelingen teruggedraaid. Niet uit te sluiten valt, dat vanaf het moment dat toestemming is verleend, nog onvoldoende voorbereidingstijd resteert voor de organisatie en informatie aan de deelnemers.
• Samenvattend:Bovengenoemde beperkingen zijn zodanig ingrijpend dat er geen sprake meer is van een waardige en inhoudsvolle herdenking met het bijbehorende ceremonieel, zeker niet bij gelegenheid van een 75-jarig jubileum.
  
  

Een definitief besluit

Op grond van de aanbevelingen in het bovengenoemde voorstel heeft het bestuur op 22 juli na intensief overleg unaniem besloten om, als alternatief, op 11 oktober 2020 een eenvoudige plechtigheid te houden met als kern het dodenappèl door de regimentscommandant en kransleggingen door vertegenwoordigers van de betrokken instanties en groeperingen (Zie schets 2.)

Dit besluit en het uitgewerkte programma is op 8 augustus aan alle belanghebbenden meegedeeld en is tevens gepubliceerd in het septembernummer van Strijdend Nederland.

Programma van de alternatieve herdenking op het ereveld:

• Opening door de voorzitter SHGS.
• Dodenappèl door de regimentscommandant.
• Signaal “Taptoe”, gevolgd door 1 minuut stilte.
• Kranslegging door de regimentscommandant, namens het Regiment en alle actief dienende Stoottroepers.
• Overweging door een geestelijk verzorger van de Krijgsmacht.
• Kranslegging door de burgemeester van West Maas en Waal, namens de gemeenschap van Beneden-Leeuwen en de Provincie Gelderland. Aansluitend introduceert hij 2 kinderen van de Openbare Basisschool De Wijzer voor hun voordracht.
• Kranslegging door de Inspecteur Generaal Krijgsmacht, mede namens de voormalige geallieerden die hebben deelgenomen aan de bevrijding van Nederland.
• Kranslegging door de voorzitter van de Bond Oud-Stoottroepers en Stoottroepers namens de kringen, reünieverbanden en overige leden.
• Kranslegging door de vertegenwoordiger van het “Comité Familieleden Eren Hun Gesneuvelden”.
• Kranslegging door een Oud-Stoter namens alle Oud-Stoters.
• Kranslegging op het burgerkerkhof gelijktijdig met 31 klokslagen, ter gedachtenis aan de slachtoffers onder de burgerbevolking van Beneden-Leeuwen.Einde plechtigheid.)

 
Livestream op 11 oktober

Vanaf medio mei worden mogelijkheden onderzocht van een livestream. Begin augustus volgt het principebesluit om de uitvoering in handen te leggen van de nieuwssite “Blik op Beneden-Leeuwen” vanwege haar gebleken affiniteit met de Stoottroepers en de herdenking. Het is voor alle betrokkenen pionierswerk in een geheel nieuwe materie. Op 5 september vindt de eerste test plaats en vanaf 15 september volgen meerdere testen, samen met de vaste regisseur van de herdenking, met name gericht op de historische presentatie die aan de eigenlijke uitzending voorafgaat. Tevens wordt een draaiboek voor de beeldregie ontwikkeld. Op zaterdag 10 oktober worden de voorbereidingen afgerond. De livestream op 11 oktober is een succes, zeker als pilotproject.

Het venijn zit in de staart

In de middag van dinsdag 6 oktober (!) meldt de burgemeester telefonisch aan de voorzitter van de SHGS dat de herdenking in haar huidige vorm geen doorgang kan vinden, gelet op een verscherpte noodverordening die sinds 5 oktober van kracht is. Deze verordening bepaalt dat slechts 4 personen bij het ‘evenement’ op het ereveld zijn toegestaan, uitgezonderd kinderen onder de 13 jaar. Dus ook de regietent met de technici van de livestream moet van het ereveld af: een onwerkbare situatie. Intensief overleg volgt en uiteindelijk biedt de gemeentelijke jurist uitkomst: ”De 4 personen die beroepsmatig ondersteuning leveren in de vorm van het realiseren van de livestream worden niet tot eerdergenoemd gezelschap gerekend dat deelneemt aan de herdenking”.

Een en ander betekent dus een nog verder versoberd programma en heeft ook consequenties voor de bijdragen van de voorzitter van de Bond van Oud-Stoottroepers en Stoottroepers, de geestelijk verzorger, de Inspecteur Generaal Krijgsmacht tevens Inspecteur der Veteranen, de Oud-Stoottroeper van het eerste uur en van de burgemeester.

Allen worden over de maatregel en de aanpassingen geïnformeerd. De voorafgaande ontvangst in De Rosmolen en de gezamenlijke tocht naar het ereveld met de kransendragende scouts vervalt. De coaching van scouts en schoolkinderen tijdens de herdenking moet eveneens worden aangepast. De bijdragen van de oorspronkelijke deelnemers aan de herdenking worden waar nodig herverdeeld. Via websites, social media en andere wegen wordt de verdere versobering bekend gesteld.

Vergaderen in Coronatijd: lessons learned

Sinds de laatste bestuursvergadering op 12 februari 2020 kon niet meer ‘fysiek’ worden vergaderd wegens het verbod op bijeenkomsten en vergaderingen met meer dan drie personen. Dat bleek een grote handicap voor een rechtstreekse face-to-face-uitwisseling’ van informatie en voor een soepel en vruchtbaar plenair overleg. Alles moest per mail, brief of telefoon. Vergaderen per ‘Zoom’ bleek als alternatief ongeschikt, gelet op soortgelijke ervaringen elders. Pas op 22 juli vond in De Rosmolen te Beneden-Leeuwen weer een ‘fysieke’ bestuursvergadering plaats, in een anderhalvemeteropstelling. Ter vergadering bleek er een duidelijke informatievoorsprong te bestaan ten opzichte van de bestuursleden die niet in klein verband bij de eerdere meningsvorming aanwezig waren geweest. Als voorzitter maakte ik, vanwege mijn gedrevenheid en deze informatievoorsprong, aanvankelijk zelf veel te grote stappen en was ik te voortvarend. De snelste weg naar het doel loopt niet altijd langs een rechte lijn. Gelukkig waren er voldoende assertieve bestuursleden die mij terugfloten, zodat ik het belang van eenieders zienswijze weer tijdig op waarde wist te schatten. En het uiteindelijke resultaat werd daardoor een unaniem en door iedereen gedragen bestuursbesluit. Voor mij een waardevolle les voor de toekomst, zowel persoonlijk als bestuurlijk. Men is nooit te oud om te leren!

Voorzitter Stichting Herdenking Gesneuvelde Stoottroepers