Herdenking Beneden-Leeuwen 2018
73e Herdenking Gesneuvelde Stoottroepers op 14 oktober 2018
In 2015 werd bij gelegenheid van de 70e herdenking de lange traditie van een voorafgaande gemeenschappelijke kerkdienst afgesloten.
Vorm en verloop van de eigenlijke herdenking op het ereveld blijven grotendeels ongewijzigd. Als nieuwe elementen zijn opgenomen:
- Een voordracht door leerlingen van basisschool De Wijzer,
- Een korte overweging door een vertegenwoordiger van de Dienst Geestelijke Verzorging,
- Op het burgerkerkhof wordt afsluitend aan de kransleggingen tevens de krans gelegd voor de slachtoffers uit de burgerbevolking van Beneden- Leeuwen tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Nieuw is de gezamenlijke ontvangst in de Rosmolen voor alle deelnemers en belangstellenden. Na opening van de bijeenkomst aldaar zullen kinderen van de Openbare Basisschool “De Wijzer” een presentatie verzorgen: “Hoe zijn de Stoters ontstaan, waarom kwamen ze naar Beneden-Leeuwen en waarom worden ze hier herdacht?”.
De aansluitende stille tocht begint dus nu bij de Rosmolen en volgt een nieuwe route naar het ereveld.
Het programma in het kort:
12.00 uur: Ontvangst genodigden in de Multifunctionele Accommodatie, Leliestraat 19, 6658 XN te Beneden-Leeuwen.
12.30 uur: Informatieve en educatieve presentatie over de historische achtergrond van de Stoottroepenherdenking in Beneden-Leeuwen.
13.00 uur: Begin stille tocht naar het ereveld gesneuvelde Stoottroepers.
13.30 uur: Welkomstwoord door de voorzitter Stichting Herdenking Gesneuvelde Stoottroepers
Dodenappèl door de regimentscommandant, een minuut stilte, Taptoe, kransleggingen
Slotwoord door de burgemeester van West Maas en Waal
Volksliederen en hijsen der vlaggen: België, Canada, Frankrijk, Groot-Brittannië, Polen, Verenigde Staten van Amerika en Nederland.
14.30 uur Samenkomst in de brasserie van de Multifunctionele Accommodatie, Leliestraat 19, 6658 XN te Beneden-Leeuwen
Toespraak burgemeester Maas en Waal
Zeer geachte Stoottroepers en Oud-Stoottroepers, geachte aanwezigen, jongens en meisjes.
Dit regiment en deze herdenking zullen blijven voortbestaan.
Als we vandaag zien hoe de kinderen van basisschool De Wijzer met respect en grote aandacht het verhaal van de Stoottroepers beleven en levend willen houden, dan hoeven we daar geen enkele zorg over te hebben. Goed gedaan jongens en meisjes. Dank jullie wel.
Dames en heren
Het regiment Stoottroepers Prins Bernhard en Maas en Waal horen bij elkaar.
Beneden-Leeuwen is uw plaats van herdenking en samenzijn en wij zijn daar als inwoners en gemeentebestuur trots op en vereerd door.
Graag houden wij met u deze vlam van herinnering levend en tonen wij ook in de toekomst op deze plaats ons respect en dankbaarheid aan de gevallen Stoters, die hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid gedurende de Tweede Wereldoorlog en de vrijheid van anderen op deze wereld, tijdens missies tot vandaag de dag.
Hier aan het einde van deze bijeenkomst, wil ik iets zeggen over de oorsprong.
Ik wil graag iets zeggen over verzet.
De Stoottroepers vinden hun oorsprong in het verzet. Tijdens de oorlog kwamen mannen en vrouwen in opstand tegen de Duitse bezetter. Dat was absoluut geen vanzelfsprekendheid en gold ook niet voor de meeste Nederlanders.
Nu wij ons in het heden over van alles en nog wat uit kunnen spreken dat ons niet bevalt - via verschillende media en kanalen vorm geven aan onze verworven (of gekregen) vrijheid - om ons uit te mogen spreken kon het contrast niet groter zijn.
Met die jaren waarin vrijwel iedere vorm van verzet of protest tegen de gevestigde orde werd bestraft met het concentratiekamp of executie. In het besef van straf en dood namen de stoters die wij hier gedenken de wapens op en kwamen door deelname in knokploegen en verzetsgroepen in opstand tegen het gezag. Iets in deze mannen - en laten we vooral ook de vrouwen in het verzet benoemen - maakte dat zij niet anders konden.Iets in hen - een sterke innerlijke overtuiging! - maakte dat zij niet lijdzaam toe konden kijken. En wat sterk is uit innerlijke overtuiging, faalt nooit.
Dames en heren, jongens en meisjes.
In het gedicht ‘Het lied der achttien dooden’ beschrijft verzetsman Jan Campert, vanuit zijn dodencel iets van die innerlijke overtuiging.
Het lied der achttien dooden
Een cel is maar twee meter lang
en nauw twee meter breed,
wel kleiner nog is het stuk grond,
dat ik nu nog niet weet,
maar waar ik naamloos rusten zal,
mijn makkers bovendien,
wij waren achttien in getal,
geen zal den avond zien.
O lieflijkheid van licht en land,
van Holland's vrije kust,
eens door den vijand overmand
had ik geen uur meer rust.
Wat kan een man oprecht en trouw,
nog doen in zulk een tijd?
Hij kust zijn kind,
hij kust zijn vrouw
en strijdt den ijdlen strijd.
Ik wist de taak die ik begon,
een taak van moeiten zwaar,
maar't hart dat het niet laten kon
schuwt nimmer het gevaar;
het weet hoe eenmaal in dit land
de vrijheid werd geeerd,
voordat een vloekbare schennershand
het anders heeft begeerd.
Voordat die eeden breekt en bralt
het miss'lijk stuk bestond
en Holland's landen binnenvalt
en brandschat zijnen grond;
voordat die aanspraak maakt op eer
en zulk Germaansch gerief
ons volk dwong onder zijn beheer
en plunderde als een dief.
De Rattenvanger van Berlijn
pijpt nu zijn melodie,
zoo waar als ik straks dood zal zijn
de liefste niet meer zie
en niet meer breken zal het brood
en slapen mag met haar
verwerp al wat hij biedt
of bood die sluwe vogelaar.
Gedenkt die deze woorden leest
mijn makkers in den nood
en die hen nastaan 't allermeest
in hunnen rampspoed groot,
gelijk ook wij hebben gedacht
aan eigen land en volk
er daagt een dag na elken nacht,
voorbij trekt iedre wolk.
Ik zie hoe't eerste morgenlicht
door 't hooge venster draalt.
Mijn God, maak mij het sterven licht
en zoo ik heb gefaald
gelijk een elk wel falen kan,
schenk mij dan Uw gena,
opdat ik heenga als een man
als 'k voor de loopen sta.
Dames en heren
Gedenkt die deze woorden leest.
Nog steeds kust de Stoter zijn vrouw, kust de Stootster haar kind.
En strijd de strijd voor vrijheid en vrede.
Niet meer uit verzet, maar nog altijd vanuit innerlijke overtuiging. Vanuit het hart dat het niet laten kan.
Zoals in Indië en Nieuw-Guinea, in Korea, Bosnië-Herzegovina en Irak, in Afghanistan, in Mali.
Op die plaatsen in de wereld waar zij nodig zijn, daar zijn zij!
We missen hen, die niet meer bij ons terugkwamen.
Dank u wel.
Overweging
Het draaiboek voor deze dodenherdenking kreeg ik via de mail toegestuurd. Het eerste woord waar mijn oog op viel was het woord TAPTOE. Wat mij verder opviel was de historie die werd verwoord in dit draaiboek: “We herdenken vandaag alle leden van het regiment Stoottroepen die zijn omgekomen in de tweede wereldoorlog en tijdens latere missies”. 75 jaar historie in één zin.
En vandaag staan we hier, aangetreden. Vanuit alle windstreken hierheen gekomen, van binnen en buiten de Krijgsmacht. En dan hoorden we zojuist de taptoe. Muziek!! Wikipedia zegt hierover: - allereerst - : “Het doel van een taptoe is om de militaire muziek en de diverse krijgsmachtdelen van Defensie aan een breed publiek te presenteren”. Volgens mij zijn we hierin geslaagd. Een breed publiek is aanwezig om ons aan te presenteren. Maar de aanleiding is toch anders. Niet om onze militaire muziek en het regiment te presenteren, maar de aanleiding is om onze doden te herdenken. Van de afgelopen 75 jaar… Geschiedenis. En over geschiedenis van de taptoe is ook genoeg geschreven: Oorspronkelijk was de 'Taptoe' een militair trommelsignaal, eventueel aangevuld met hoorn of trompet, om aan te geven dat soldaten uit de kroegen in de stad naar de kazernes moesten terugkeren en dat de kroegbazen 'den tap toe' moesten doen en geen bier meer mochten tappen. De tap toe dus. Even geen bier meer, maar het werk wacht. En in dit werk van militairen worden offers gebracht. Het hoogste offer wat onze collega’s gegeven hebben, hun leven, herdenken wij hier, vandaag, in Beneden Leeuwen.
En dan zegt Wikipedia: “Tijdens de Nationale Dodenherdenking op 4 mei wordt om 20:00 uur met het taptoe-signaal het sein gegeven voor de twee minuten stilte”. Een uitspraak over Muziek en stilte…Na de stilte komt muziek het dichtst bij het zeggen van het onzegbare. Het signaal TAPTOE geeft aan dat we de stilte mogen gebruiken om het onzegbare te zeggen. In de herinnering aan onze overleden collega’s, kameraden, dierbaren kunnen we alleen maar stil zijn. Er valt even niks te zeggen. En dat zegt meer dan genoeg.
Maar er valt natuurlijk genoeg te zeggen. We hebben al naar vele sprekers geluisterd. Toen ik nog kind was, zo groep 7, groep 8, luisterde ik ook naar een spreker; m’n opa! “Ja, mijn opa zat in het verzet! Yes, my grandfather was in the resistance!” Als degene die dit kalenderjaar Abraham heeft gezien, kan ik dit nog zeggen over mijn opa. Hij zorgde voor wat eten voor de mensen die op de vlucht waren voor de bezetter en ondergedoken zaten tijdens de Tweede Wereldoorlog. Onze kinderen kunnen dat, en gelukkig maar, niet meer zeggen. Want mijn vader, hun opa, was drie jaar oud toen de oorlog Nederland bereikte. De oorlog heeft hij wel meegemaakt, maar het was meer het ondergaan dan het ertegen verzetten…
En dan stel ik mijzelf de vraag: “waar verzetten we ons heden ten dage nog tegen?”
Bijna 75 jaar geleden waren er velen die zich verzetten tegen de agressor, Nazi-Duitsland. We hebben van de kinderen gehoord hoe de geallieerden en de Stoottroepers van het eerste uur hebben geknokt voor vrede, voor veiligheid. Hier, in buurt. Ze verzetten zich tegen oorlog, onderdrukking, Het zijn de verhalen over die periode van onze geschiedenis.
Maar wie herinnert zich die dagen, weken, maanden en jaren van de WOII?! Wie voelt er van binnen nog die emoties van angst, van overleven, van machteloosheid en verdriet? Wie herinnert zich dit? Wie van hier zal dit stuk uit zijn of haar leven nooit meer vergeten?! Precies, dat zijn er niet zoveel meer. Herinneren wordt, naarmate de tijd verstrijkt, herdenken. We denken eraan, we denken erover na, en nog eens, en nog eens. Elk jaar zijn we hier bij elkaar om te herdenken.
Maar we weten het: de geschiedenis herhaalt zich!
We herdenken niet alleen de Stoottroepers van het eerste uur, we herdenken alle Stoottroepers. "En dit regiment zal blijven voortbestaan!" sprak koningin Wilhelmina op 18 maart 1945. En zo wordt herdenken ook weer herinneren.
Er zijn hier zeker mensen die, net als ik, de WOII niet hebben meegemaakt, maar die zich vast wel die momenten van emoties van angst, van overleven, van machteloosheid en verdriet kunnen herinneren. Ik herinner mij de tekst die op één van de eerste bladzijden in het condoleanceregister was afgedrukt. Het was Uruzgan, 2010: “je bent pas echt dood als we je zijn vergeten”. We blijven herdenken, zodat we ze nooit meer vergeten.
En we blijven herinneren. Omdat de geschiedenis zich herhaalt. Maar ook: we schrijven geschiedenis!
Het was begin vorig jaar en ik stond op de overloop bij ons thuis op de Lage Hof. En ja, ik had het wel ergens gelezen op de website van het Ministerie van Defensie dat er een oefening gehouden zou worden. Een binationale oefening, zoals het genoemd werd. Twee landen die, militair gezien, samen oefenen. Nederland en Duitsland. 30 jaar geleden niet voor te stellen. Maar vandaag de dag de realiteit. En terwijl ik op de overloop stond en naar buiten keek, kwamen er legervoertuigen langs over de Nunspeterweg. Nederlandse voertuigen. Maar ook Duitse voertuigen. En bij de aanblik van die Duitse legervoertuigen ging er een rilling door mij heen. Heel eventjes maar. Door de verhalen die ik thuis, bij m’n opa en op school gehoord had. Door de films en documentaires die ik had gezien. Over de oorlog. De tweede wereldoorlog. Over de bezetting, het verzet, de hongerwinter.
Iets wat ik zelf niet kán herinneren, omdat ik er niet bij was destijds. Maar die korte rilling was genoeg om te beseffen dat onze buurvrouw van 91, bij dezelfde aanblik, misschien wel een hartverzakking zou krijgen. Of in ieder geval die bange dagen, weken, maanden en jaren van de Tweede Wereldoorlog, met geweld, onderdrukking en verlies zich gelijk weer zou herinneren. Omdat ze het nooit is vergeten.
Al bijna 75 jaar leven we hier in Nederland in vrede. Tot op de dag van vandaag. En wat moeten we dan nog? De meesten van ons zijn opgegroeid, groot geworden in die vrijheid, met die vrede. En gelukkig maar. Want daardoor worden wij gevormd.
Gisteren scheurde ik het blaadje van de scheurkalender af en op dat blaadje stond een uitspraak van Johann Wolfgang von Goethe: “wij worden gevormd door datgene wat wij liefhebben”.
Maar weten we nog wel wat we liefhebben? Weten we nog waardoor wij gevormd worden? Of nemen we alles maar voor lief en vinden we die vrijheid, die vrede hier in Beneden Leeuwen en omgeving maar gewoon?
Of de vraag die ik al eerder stelde: Waar verzetten we ons nog tegen? Vandaag de dag!
De wereld kunnen we in ons eentje niet redden, maar wel een klein stukje ervan. Want we kunnen ons verzetten tegen onrecht wat een ander wordt aangedaan. We kunnen ons verzetten tegen het geweld wat onze aarde wordt aangedaan. En nog veel meer zaken kan ik opnoemen waartegen we ons zouden kunnen verzetten. In het klein en in het groot. Thuis, op school, op het werk, in de straat.
“Verbeter de wereld en begin bij jezelf”. Zo verzet ik mij tegen mijn soms vertroebelde blik op mensen. Ik verzet mij tegen mijn soms materialistische gedachten.
Een militair zei eens tegen mij: eigenlijk bestaan er maar twee emoties in het leven: angst en liefde. Kortom; ik verzet mij tegen angst. Want ja, God is Liefde. En die emotie, die drijfveer, is de boodschap die ik mag, nee moet, uitdragen. Een positief verzet zou je het kunnen noemen.
En de wereld verbeteren? Dat globale verzet wordt ingezet door bijvoorbeeld een missie van Nederlandse militairen, waar ook ter wereld. Om verzet te bieden aan oorlog, geweld en onrecht. Twee keer ben ik mee geweest met de militairen en ik heb met eigen ogen gezien dat deze mannen en vrouwen mooi en goed werk verzetten. Om de wereld te verbeteren.
Begin bij jezelf en kom in verzet, een positief verzet. Dan ziet de wereld om je heen er een stuk vrediger uit!
Amen.
